در کوچه باغهای فرومد

امروز با هم به میانِ باغهای فرومد می­ رویم ، دوربین دستِ « دکتر مهدی شاهرخ » است ، آنچه از نگاهِ تیزِ او غایب نمی­ ماند ثبت می­ شود و من مختصر توضیحی می ­دهم . با ما همراه باشید .

 

این باغها از «  محلۀ جنان » است . از دور « مزار کوچۀ بالا » هم دیده می­ شود از دو زاویه ،

یکی کوه گر دیده می ­شود ، دیگری کوه بشاورود

 

اینها « خَویر » است ، خویر یا جالیز ، از آنجا که آب هست ولی کم هست ! یک قطعه زمینِ کشاورزی با فاصله­ های مناسب مرزبندی می ­شود تا بهتر آبیاری شود .

 

در این خویرها « جُوْ » کاشته شده است .

 

این خویرها هم « سبست » یا « یونجه » است .

( سویسی sivisy یا سیبیسی sibis?y  و سیس ‏آباد sisabad نزدیکِ مشهد

بدونِ تردید واژه سبست یا سپست مخفّف اسپست پهلوی به معنی« اسب می‏ خورد » یا خوراکِ‏ اسب که اسم گیاهی است به صورتِ ابدال شده وجود دارد زیرا در لهجۀ مشهدی یونجه‏ سبیس sibis  یا سیبس sibis  و sivis  تلفّظ می‏ شود و وجود یونجه‏ زارهای شاداب و مفصّل‏ در این دو آبادی حکایت از استعداد به عمل آمدن یونجه می ‏کند . [ و سویز نزدیکِ بهمن آباد و مزینان ] )

مقدّمه در وجه تسمیّۀ آبادیهای خراسان ، تقی بینش ( 6 صفحه - از 385 تا 390  )

مجموعه زبان و ادبیّات ، یغما ، یادنامۀ یغما »  

 

اینجا « امبارگاه » یا « انبارگاه » است ، انبارِ کودِ حیوانی ، اینها را می­ بَرند در خویرها پَهن می­ کنند .

 

مثل اینجا ، که کودِ حیوانی در خَویر پَهن شده است .

 

این « جویِ نهال » است ، نهالِ فلفل ، که محصولش برداشت شده است .

 

اینها « خلَشه » است ، همان چوبهای باقیماندۀ نهالِ فلفل . برای تنور خوب است .

 

اینجا « سرِ برقِ جوی » است . جوی اصلی در میانِ باغ که از آن آب به خویرها قسمت / منشعب می­ شود . سر هر خویر ، دو سنگِ ثابت کار گذاشته می­ شود و بینِ آن دو سنگِ ثابت ، یک سنگِ متحرّک هست که با گذاشتنِ آن برق را می­ بندند و با برداشتنش برق را باز می ­کنند . برای بسته شدنِ برق ، مقداری خاک یا پارچۀ کُهنه هم لازم است تا دَرزها گرفته شود .

به جای سنگ این روزها از کِشُوْ استفاده می­ شود . که آبیاری با آن راحت ­تر است .

 

این « غال موش » است . سوراخی که موش کَنده و آب در آن افتاده و به جای آنکه زمینِ زیر کِشت آبیاری شود ، آب هرز می ­رود .

دنیای تزاحم یعنی همین !

موش در اینجا زندگی می ­کند او به کشاورز کاری ندارد ، در زیر زمین کانال می ­کَنَد ، تا کِرمهای داخلِ زمین به محضِ اینکه داخل کانال افتادند یا هنوز نصفِ بدنشان داخلِ زمین و نیمۀ دیگر در کانال آویزان شده ، موش شکار کند و شکمش را سیر کند . امّا آب به داخلِ آن غال / غار / سوراخ / کانال می­ افتد و کانال را بزرگتر می ­کُند ، یک وقت کشاورز متوجّه می ­شود که می­ بیند چقدر آب هَدر رفته است .  

چون آب در سوراخِ موش افتاده و خانه خراب شده ، موش فرار می­ کند ، کشاورز هم با بیل دنبالِ موش که او را بکُشد که چرا زمین مرا خراب کرده ­ای ؟!

موش هم زبان ندارد که بگوید : تو چرا مرا خانه خراب می ­کنی ؟ خانه ­ام را خراب کرده ­ای بس نیست ، جانم را هم با بیل می ­ستانی ؟

 

این ابزار « به جا گر » است با آن علفهای هَرز را « وَجین » می­ کنند ، هَرز که نه ، علفهایی که ما خواصِّ آنها را نمی ­دانیم یا اگر می ­دانیم جایشان اینجا نیست . پس هر علفی باید در جایِ خود باشد . ولی اینها خودرو هستند و سر بر می ­آورند که زندگی کنند امّا نمی ­شود . مثلِ همان سوراخِ موش !

 

درخت هم می­ میرد حتّی اگر کنارِ جویِ آب باشد ، هر چیزی یک عُمری دارد . آن وقت « ریشه » ­اش یک جا می­ ماند و

 

« تنه » ­اش یک جایِ دیگر ! البتّه این ریشه و تنه مرتبط با هم نیستند .

 

بعضی تنه­ ها برای « گَزَه » به کار می ­رود یعنی پایه و حَمایل برای درختانِ دیگر از جمله درختِ انگور .

درختِ انگور راحت رویِ این « گَزَه » ها « لَم » می­دهد یا « لمبر » می­ اندازد !

زمین شُخم می ­خواهد ، مَرز می­ خواهد ، آب می­ خواهد ، وَجین می­ خواهد و ... اگر رهایش کنی ،

 

مثل زمینهایی می­ شود که صاحبانش مُرده ­اند و وارثانش به آن رسیدگی نمی ­کنند .

 

آن موقع « زیل / خار » سبز می­ شود .

می ­گویند : اگر خار کاری sAمن ندروی ، خار را لازم نیست بکاری ، خودرو است ، خودش سبز می­ شود . شما وقتی چیزی به درد بخور نکاری ، ممکن است هر چیز به درد نخوری میدان پیدا کند تا سر برآورد !

این هم از درسِ امروز ! از باغ و صحرا و عکس و دوربین و گشت و گذار و تکنولوژی آموزشی و ...

ای فرومدیهایی که کارتان در فضایِ مجازی pastecopy  و forward شده ، کمی هم تولیدِ محتوا داشته باشید ، دست از این همه کارِ تکراری و بی­ محتوا بردارید ! می­ بینید از چه چیزهای ساده می ­توان برای فرومد مطلب تهیّه کرد !